Broeder Kobus
II.
Kobeke's prilste jeugd

1.

Natuurlijk, in de vroegte is Melle Komfoor's anderdaags al daar om Kobeke terug te brengen en om Nelleke te halen. Melle is daarmee erg betetterd. Ze was 't kind aan 't wasschen, vertelt ze, toen ze in eenen keer zag dat ze een jongske in heur handen had in plaats van een meiske.

- ‘Ik wist nie woar da mène kop stond!’ zegt Melle.

- ‘Ge moet gisterenoaved è ferm stuk in oe kaske gehad hemme veur zoê'n abuus,’ lacht Broos.

- ‘Ik haa 't pertang gevuuld,’ snept Melle weerom.

- ‘Kweste'n es 't gien miroakel,’ zegt Broos, en hij wil niet opnieuw vermangelen. Nelleke is hier en blijft hier, ze mogen Kobeke ginder houden. Later zullen ze dan wel zien. Tekla Penne vraagt van uit heur bed of ze moet opstaan en hem de oogen uit zijn kop krabben. Belle Moeike zit juist gereed om Nelleke te wasschen. Broos zegt dat hij eerst moet zien eer hij 't gelooft. Ze leggen ze bloot neven mekander en Kobeke begint te schreien.

- ‘Et kind weurd ze moeder gewoar,’ zegt Belle Moeike. Melle Komfoor trekt met Nelleke weer naar Kalle Lies.

En wat kunt ge nu van een onnoozel kind als Kobeke zoo al vertellen! 's Nachts staat de wieg achter het bed van Broos en Tekla Penne. 's Morgens sleuren ze de wieg in de voorkamer, of buiten tegen den gevel als 't schoon weer is. Daar hangt een stukske gordijn over tegen de vliegen. Kobeke ligt daar gerust in de zon, altijd met zijn oogen toe, en met een suikerlots in zijn mondeke. Het riekt er naar de denneboomen, naar den stal van Lulle Mie en naar den vlierstruik. Als Kobeke honger heeft schreeuwt hij met een klein hikkend piepstem-

meke. Dan krijgt hij van Tekla Penne een mem, langs de twee kanten. Tekla zit op een stoel onder de schouw, met heur voeten op den kapblok en heur knieën wijd open. Kobeke lotst met heel zijn hert en houdt met twee handen vast. Hij kan nu al zijn oogen opendoen en hij loert schuins naar Belle Moeike. Die zit er op te gapen of ze een mirakel van Sint-Antonius ziet gebeuren. Ze zit met heur armen over heur borst gevouwen en klapt al maar toe tegen Kobeke: ‘Toe mè menneke, doet oe best moar, mè klein schubbeke.... joa joa me zuut kinneke...’

Broos komt er somwijlen ook bijstaan. Hij begint dan te zingen of te fluiten, en Kobeke verslikt zijn eigen en loert met schrik naar Broos. 't Is te zien, dat hij er geen kop kan aan krijgen.

- ‘Hij zal 't schoap zène noagelband nog doen springe,’ zegt Belle Moeike.

- ‘Es 't goed, me klein duvelke? vraagt Broos, es 't è goe mèmmeke, me pirrewieteke, en krijgt voaderke doar oêk gien klei stukske van?’

- ‘Tantefeir, zijde nie beschoamd!’ kijft Tekla Penne als hij zoo iets zegt, ‘as ge nie moakt da ge weg zijt dan dun ik è maleur!’

En Belle Moeike raadt voorzichtig: ‘Pas moar oep dat oe melk nie zoer weurd.. Zoê 'ne vent!... hedde naa toch van oe leive!’

Pardoes zit met zijn knokig achterwerk op den vloer en scheel-oogt naar 't zuigende Kobeke. Hij trekt zijn ooren achteruit en likt nu en dan eens over zijn natte snuit. Hij zou in iets willen bijten, maar hij weet niet in wat. En als Tekla Penne hem in zijn oogen ziet, keert hij precies verlegen zijn kop terzij. Kajoet stelt geen belang meer in Kobeke. Als Melle Komfoor of Mieke Lies somwijlen met Nelleke eens overkomen, legt Tekla Penne de twee kinderen aan heur hert. Ze heeft genoeg voor alle twee, zegt ze, Kobeke zal daarom niks te kort komen en Mieke Lies doet hetzelfde.

Broos heeft de wieg zelf gemaakt. Ze is veel te hoog en te groot, daar kan bekanst een mutte in liggen, omdat Broos zoo min of meer op een tweeling gerekend had - ‘noa zeve joar wachte had da wel meuge zijn,’ denkt Broos - en ook omdat

hij daar geen verstand van heeft. Als Kobeke schreeuwt van iets anders dan van honger, dan wiegt Belle Moeike en zingt:

en als Lulle Mie die hooge wieg ziet weg en weer schommelen krijgt ze 't zot in heur stommen geitenkop, ze staat op heur achterpooten en zou met al heur geweld tegen de wieg willen kopstooten als Belle Moeike ze niet wegjoeg.

De zomerdagen duren voort en Kobeke begint zoo stillekensaan al 't een en 't ander te zien over den rand van de wieg. Broos klapt er mee juist of Kobeke alles verstaat, van 't weer, van de boomen van Pardoes. Als hij 's morgens zijn broek aanschiet komt hij over de wiegekap loeren en vraagt: ‘Wa zulle we vandoag goan doen, Kobeke?’ Of hij zingt een lieke.

Als de wieg buiten staat kan Kobeke zijn eigen doeken zien te drogen hangen op de haag. Als hij 's nachts schreeuwt komt Broos in zijn hemd voor hem staan, danst door de kamer, zingt van ‘De Moord van Nijlen’, en laat hem eens naar Menneke Maan loeren. Kobeke kan nu al aan een flesch zuigen, en hij houdt Belle Moeike stijf in 't oog als ze de melk uit het panneke in de flesch giet. Kajoet staat tegen Belle Moeike heur rok te strijkelen. Pardoes weet dat het melk is van Lulle Mie en 't is halvelings tegen zijn goesting, zoudt ge zeggen.

2.

Tekla en Belle Moeike zijn aan 't gras snijden op den rand van het bosch. Broos is op het veldeke bezig. 't Is na den noen. Kobeke ligt thuis alleen in de wieg en zegt in zijn eigen: ‘toe-toe-toe’. Hij loert naar zijn vingerkens. Pardoes ligt met zijn buik op den vloer en de koelte doet hem deugd. Zijn kop rust op zijn voorpooten en hij loenscht naar de vliegen die over den vloer kruipen. Daar komen twee hennen binnen, ze loeren eens links en rechts met klein kopschokskens en met hok-hok in hun krop, en komen onder de tafel pikken. Pardoes gromt iets, waar de hennen zich niks van aantrekken. Kobeke begint te schreeuwen. Pardoes gaapt, hij steekt zijn dunne roode tong

met een krolleke uit, riekt dan eens aan de wieg en staat met zijn voorpooten op den rand. Hij loert kompasjeus naar het schreeuwende Kobeke. Het helpt niet. Kobeke klauwt met zijn handekens naar Pardoes en deze steekt zijn poot uit. Kobeke zwijgt een oogenblik, maar begint seffens opnieuw. Pardoes krabt eens met zijn poot achter zijn oor om na te peinzen. Dan gaat hij het kletske melk uit het panneke likken dat in den heerd staat. Hij riekt eens aan de telloor van Kajoet onder het schap, en loopt buiten om achter den gevel op Belle Moeike en Tekla Penne te bassen. Als 't hem ieverans te warm of te nat wordt schreit Kobeke op zijn eigen manier. Hij heeft fijn ros haar en Broos staat daar van te zien.

Ze komen binnen voor de koffie, en als ze aan de tafel zitten zien ze Peer Ocherme over de zandbaan aangesukkeld komen met zijn mank been en zijn broodzak. Peer mag mee aan tafel zitten. Belle Moeike heeft Kobeke op heuren schoot genomen.

- ‘Belle Moeike, zegt Peer Ocherme, da 's naa et schoênste kinneke da 'k oeit of ze leive gezien hem.’

- ‘Zodde 't paaze, Piêr joeng, zegt Belle Moeike kontent, zodde 't paaze!... Drinkt nog moar èn sjat kaffee, Piêr joeng.’

- ‘Et es lak ik zeg, Belle Moeike, zoê 'n schoên kinnekes zèn der nie miêr en et trekt zoe doanig oep aas twiê druppele woater.’ De druppel aan Peer zijn neus wiggelt er van.

- ‘Kweste weurd èm loater nog giene pastoêr, Belle Moeike, zoê schoê mènneke...’

- ‘Zodde 't paaze, Piêr joeng... nèmt nog moar ne boteram mee perespijs, da 's hèttelijk... en ge ziet er sereworig goed ut, Piêr joeng.’

- ‘Et es anders moar zus en zoê, Belle Moeike, en ik zal diên halve dan nog moar oepete... en hedde dat oêk geheurd, Belle Moeike, van da kinneke mee twiê koppe dat in Zoel geboren es?’

Broos kan Peer Ocherme niet uitstaan. Nu nog minder dat hij van Kobeke een pastoor maken wil. Hij begint heimelijk te lachen en loert naar het ros haar van Kobeke en dan naar den rossen kop van Peer Ocherme.

- ‘Es 't nie woar, me klein pirrewieteke, da Kobeke ros hoar heet, en da Piêr Ocherme oêk ros hoar heet... joa zeker,

allen twiê ros hoar, nie woar me mènneke... en hoe zaa dat toch kome!...’ Hij lacht nog heimelijker en loert weer van den kop van Kobeke naar den kop van Peer Ocherme.

Tekla Penne wordt zoo rood als een oven. Ze is in staat een maleur te doen. Peer Ocherme durft zijn oogen niet opslaan van schaamte, en trekt er van door zonder iets te zeggen. Kobeke ligt in zijn wieg te lachen.

Belle Moeike heeft er niks van gesnapt.

3.

Belle Moeike is het meest bezorgd mee Kobeke. Ze is van de wieg niet weg te krijgen, en ze zou Kobeke alle minuut op heuren schoot willen nemen. Ze is al drij keeren beeweg geweest, iederen keer naar een anderen heilige, tegen de stuipen naar Sint-Amandus, tegen 't zuur in de dermen naar Sint-Antonius met zijn verken, en tegen de slechte droomen naar Sinte Kornelis. Ze heeft in Kobeke zijn tutterflesch al twee keeren een beetje Sinter-Bavowater gegoten, en ze heeft een stukske gewijd brood in zijn wieg gelegd tegen de razende honden. Pardoes heeft het zien liggen en heeft het opgegeten, en 't was zoo hard als een kei.

Kobeke zag het en moest er mee lachen.

Kurieus zooals die kwiebus van 'n Broos daar zitten kan neven de wieg, al kijkend rinkaaneen naar Kobeke zijn zoon. Ze zien malkander vlak in de oogen, knikken eens, lachen eens, en zeggen voor de rest geen woord. Toch verstaan ze malkander goed.

Kobeke m'n zoon, zegt Broos, ze zeggen en ze peinzen allemaal dat vader zot is. Laat ze maar doen. Het kan zijn en het kan ook niet zijn, dat weet geen mensch van den andere. De slimmen doen de meest zotte streken en de zotten doen somwijlen veel slimmere streken. Gelijk ge 't nemen wilt, Kobeke m'n zoon. Het verschil is dat de slimme niet weet, wanneer hij zot doet en de zot heel goed weet wanneer hij slim is. Als de zot een deugenieterij doet dan zeggen de vrouwlie: hij weet niet beter, en ze hebben kompassie. Als de slimme iemand beet neemt dan zeggen ze: wat een sloeber, en ze staan gereed om hem te krabben. Daarom is 't beter bij de zotten geteld te worden dan bij de slimmen, en zoo dezen niet te betrouwen

zijn de anderen zijn het nog veel minder. Onthoud dat voor later, Kobeke m'n zoon...

Kobeke verstaat het. Hij nijpt zijn oogskens eens toe, loert dan met een wijzen blik naar zijn vader, rekt zich onder de wiegedekens, wordt rood van 't geweld....

Ieder mensch is een klein beetje zot, Kobeke m'n zoon, zeggen de oogen van Broos verder, ieder krijgt zijn kuur op zijn tijd en zijn stond, en wat ze bij den eene verstandig noemen dat heeten ze bij den andere zot. Als Broos tegen Tekla Penne zegt: Pardoes heeft vier pooten, dan roept ze: hij heeft het weer zitten vandaag. Als pastoor Bonnefooie preekt dat ieder half solleke in den offerblok een jaar aflaat weerd is, dan zegt Belle Moeike: hoe wèt èm et toch allemoar zoe sjustekes. Ge moet altijd en overal zotter doen dan de anderen, of slimmer doen, wat hetzelfde is, dan komt ge der, en zoo zijt ge gerust. Hoe grooter verstand hoe grooter zotten, Kobeke m'n jongen, en als de menschen zeggen dat ze zot worden van plezier of verdriet, dan is dat maar bij manier van spreken, want ge wordt niet zot als ge wilt. Onthoud dat voor later, Kobeke m'n zoon...

Kobeke zegt met zijn klein oogskens: ik versta het allemaal wel, Broos van Peersus, maar roep Belle Moeike nu maar eens gauw, die heb ik swensterwijl heel groot van doen...

4.

't Is in het najaar. 's Morgens hangt er witte nevel over het denneboschke, en als 't warm is vliegen de zomerdraden door de lucht en blijven aan de takken hangen. De blaren worden al stilaan geelachtig. Dan komen de jagers, en Broos mag meegaan om te trakken. Daar krijgt hij twee frank voor.

Broos heeft de patatten uitgedaan, en daar hangen nog boonranken en erwten tegen den gevel van het stalleke te drogen, en binnen hangen beurzekens zaad tegen den balk en troskens ajuinen. Het riekt overal naar het najaar. Broos begint de muren van de hut met dennespelden te bezetten, half manshoogte. De schelft boven den stal steekt vol hooi. Hij heeft aan Bruu Kalot kiekens en konijnen verkocht, hij heeft ook zijn kemp verkocht, hij heeft hout geleverd aan pastor Bonne-

fooie en aan den burgemeester, en van 't geld koopt hij in 't dorp een zij spek. Die hangt nu in de schouw.

De winden beginnen door de lucht te varen.

- ‘Heurde da, Kobeke, zegt Broos, da zèn de wolven!’

Het groot dennebosch geraakt aan 't zuchten, de takken kraken. De elzenkanten worden kaal, en de blaren jagen langs de grachten en de voren. 's Nachts goest de wind dik en dreigend door de dennekruinen, op en af... hoe... oe... oe... Voe... voe... oe... Ghôoo... ghiiii... iii... Voe... oe... Het regent somtemets heelder dagen en nachten. Maar ze zitten warm bijeen in de hut en ze stoken struiken en dennespelden. Kajoet zit met zijn oogen toe neven het vuur. Pardoes ook, en die steekt zijn kop omhoog om door de schouw te loeren als de wind te leelijk doet. Lulle Mie kijkt van uit heur stalleke door de spleet van de deur. Het riekt er naar alles. Ze gaan vroeg slapen en laten het buiten maar razen en geweld doen.

Daar komt geen mensch meer door de zandbaan.

Broos gaat wel eens een haas of een konijn stroppen. Hij draagt die tegen den avond naar Kalle Lies, die weet altijd waar er van af te geraken als hij met zijn bezems rondtrekt. Van door het vensterke kan Broos de rook uit de schouw zien komen bij Kalle Lies. Daar stoken ze ook dennespelden en struiken. Het begint te vriezen, tegen kerstmis valt er sneeuw. Belle Moeike kucht een beetje, maar 't is niet zoo erg, ze krijgt het iederen winter op heur loospijpen. Tekla Penne maakt dan een aftreksel van brem of van netelwortels en dan gaat het over. Broos timmert voor Kobeke een stoelke tegen den voortijd, en als dit af is begint hij aan een karke, veel te groot, nog altijd met het gedacht op dien tweeling. Daar heeft hij den heelen winter zijn verzet mee.

't Is kerstmis en nieuwjaarstijd. Ze zitten vast en warm besloten in hun hut langs die zandbaan van het Kempenland. Buiten is alles wit, ijl, doodsch. Ze zien niet anders dan de kraaien die over de zwarte bosschen drijven tegen den avond, en de musschen die voor de deur komen pikken. Door het vensterke ziet ge de hooge scheeve zwik van de putkuip zwart tegen de lucht steken. Het trekt nu nog meer op een galg. Op het ketelke vol steenen aan de putzwik ligt een rond kusseke sneeuw, op de haag en op de houtmijt ligt ook zoo'n vacht

sneeuw, als schapenwol die er op te drogen gelegd is. Aan de kale takskens van den pereboom kunt ge zien hoe schrikkelijk koud dat het buiten moet zijn. Als er sneeuw in de lucht zit is alles griezelig grauw lijk oud ijzer, als het winterzonneke per abuus zijn neus eens laat zien dan blinkt de sneeuw zoodanig dat uw oogen er zeer van doen.

Broos gaat wel eens op het fis uit met Pardoes, of gaat een uurke klappen bij Kalle Lies.

De nachten zijn helder. Ze staan vlak boven de bosschen. En de winden roepen... hoe... oe... Voe... oe... Ghiii... oe... in de denneboomen. Kobeke ligt 's nachts somwijlen wakker. Om zijn tijd door te krijgen zuigt hij op zijn vingerke. Hij hoort ineens Broos van Peersus ronken - ooo-h-h-rrrr..... rrrr-h-h-oooo..... gelijk een zaag die het op heur gemak doet. Hij kent dat al, en hij lacht heimelijk. Hij trekt zich efkens op en kijkt naar het vensterke. Oei! Oei! Menneke Maan staat er vlak voor te loeren met een triestig gezicht, lijk dat van Peer Ocherme. Dat is van de kou.

Kobeke hoort de winden roepen in de bosschen... Hoe... oe... oe... Voe... oe... ghooo... o... o... Doe... oe...

De wolven!...

Kobeke kruipt gauw diep onder het deksel.

En hij laat een klein protteke.

5.

Wat kunt ge van zoo'n onnoozel schaap als Kobeke al vertellen! Hij leert in zijn stoelke zitten, en Tekla Penne trekt hem in het karke dat Broos gemaakt heeft mee het weike op. Dat karke hotst zoo danig naar links en rechts dat Kobeke zijn kou van hut naar heir schuddebolt. Of Broos neemt hem mee het bosch in, geeft hem een jongen vogel, die vijf minuten later zijn kop laat hangen. Kobeke kan schreeuwen dat ge 't een half uur ver in het bosch hooren kunt. Broos begint dan mee te roepen en Pardoes bast, zoodat Belle Moeike heur handen tegen heuren kop moet houden.

- ‘Doar weurre ze groêt van,’ zegt Broos.

Kobeke leert loopen. Tekla Penne zit aan den eenen kant en houdt hem vast. Belle Moeike aan den anderen kant en die zegt: ‘Kom moar es herres, me mènneke... komt gij moar es

noar Belle Moeike... ge moet nie verveerd zijn...’ Kobeke steekt zijn armkens uit, zet zich in gang, tuimelt schuins weg en slaat in de waschkuip. De zeepsop klatst er uit. Pardoes vliegt buiten van het verschieten en Belle Moeike wordt bekanst kwalijk. Broos lacht en Kobeke bleert.

Als Lulle Mie, Pardoes en Kajoet bijeen liggen voor de hut op de warme avonden, zeggen ze niks meer over Kobeke. 't Is hun precies tegengevallen. Kajoet zijn steert kan er van meespreken, en Pardoes zijn ooren ook. Lulle Mie is te stom om er iets van te verstaan. Ze blijven liefst zoo wijd mogelijk van Kobeke af. Tekla Penne en Belle Moeike moeten hem gedurig in 't oog houden.

Mieke Lies of Melle Komfoor komen wel eens af, met Nelleke op den arm, door het denneboschke. Ze zetten de twee kinderen neveneen op den grond. Kobeke en Nelleke bezien mekander eerst een tijd met kurieuze oogen van onder tot boven. Kobeke moet dan met zijn vingerke eens aan Nelleke's neuske tasten en zegt: ‘Toe...’ Broos lacht: ‘Ze beginne bogeurd al te verkiêre...’ Nelleke begint hard te schreeuwen en Kobeke schreeuwt nog veel harder. Ze krijgen alle twee van Belle Moeike een korsteke brood om op te zabberen, en ze zwijgen. Of ze strumpelen hand in hand de zandbaan in en kijken naar links en rechts.

's Morgens wordt Kobeke door Tekla Penne of Belle Moeike gewasschen en een uurke later ziet hij zoo zwart als een duvelke.

Dat is alles wat ge over zoo'n onnoozel schaap al kunt vertellen. 't Is met alle kinderen hetzelfde. Het een seizoen komt na het ander, ze krijgen een mem, ze krijgen een flesch, ze krijgen hun eerste tandeke en hun eerste broekske, en ze zijn vijf of zes jaar zonder dat ge 't weet.

Met allemaal hetzelfde, och heere ja...

ernest claes

(Wordt vervolgd)