25

Pas de “vérités” sans passion, sans erreur. Je veux dire: la vérité ne s'obtient que passionnément. Deze woorden van Paul Valéry had ik als epigraaf willen zetten boven mijn nieuwe publicatie over Lebak; het waarheidsboek van de Schoondochter doet mij ervan afzien. Er zijn toch tè veel domme mensen onder het lezend publiek; zij zouden kunnen denken dat ik zelf daarmee zeggen wil dat Multatuli zich vergiste, Zoals er misschien onder zijn, die ook de waarheid van de Schoondochter als een reeks gepassionneerde erreurs wensen te huldigen. Men gaat tenslotte vrezen het geringste voorbehoud te maken, zelfs maar te nuanceren, om geen lawine te veroorzaken waarvoor bij de wraakzuchtig geborneerden van Neerland's burgerij nog steeds al het nodige blijft opgestapeld.

Houden wij het dan maar bij deze oud-vaderlandse waarheid: “Hoge bomen vangen veel wind”. Daarmee zou men kunnen bewijzen dat Multatuli, wat men verder ook van hem zeggen mag, verreweg de hoogste boom is van de nederlandse letterkunde, misschien wel van Nederland zonder meer. Aan dit bewijs hebben de Marie Andersons en pastoren Jonckbloet en oostindische ambtenaren De Kock en wrekende schoondochters alleen maar krachtig kunnen bijdragen.

En nòg zo'n waarheid: “Het zijn de slechtste vruchten niet, waaraan de wespen knagen”. Dat zal dan ook wel slaan op de Multatuli-wespen. Maar de luizen, waarmee ik begonnen ben, hoe rijmen zich die nu met een boom? Zelfs de hoogste boom, heb ik mij laten inlichten, kan last hebben van bladluizen.

Den Haag, Januari 1940