In Memoriam Frank Harris

EINDE Augustus stierf op vergevorderden leeftijd Frank Harris, de vriend van Oscar Wilde. Frank Harris was een zeer veelzijdig man; niet alleen maakte hij als schrijver naam, maar verwierf zich ook bekendheid als zakenman, financier en politicus. Het lange leven van Frank Harris is geheel gewijd geweest aan de rechtvaardigheid en aan de bestrijding van het puritanisme, dat een harmonische ontwikkeling van geest en lichaam in den weg staat. Zoo heeft Harris steeds gevochten voor een erotische vrijheid, die hij zelf op de meest uitgebreide wijze in practijk heeft gebracht. Hij heeft gestreden tegen de conventie, tegen een huichelachtige sexueele moraal, die in Engeland en Amerika nog steeds hoogtij viert. Hij heeft dien strijd gevoerd met alle krachten waarover hij beschikte en daarom heeft men hem belasterd en verdacht gemaakt, was hij ‘lastig’, zooals ook Shelley voor Engeland ‘lastig’ was. Het heeft Harris allemaal niet kunnen schelen; hij heeft genoten van het leven zooals zeer weinigen het wagen, hij heeft alle vreugden en alle bitterheden gesmaakt en hij is tenslotte meer en meer gekomen tot het besef, dat zuiverheid, oprechtheid en goedheid de hoogste waarden van een menschenleven zijn.

Frank Harris die in 1855 in Ierland werd geboren, had een veelbewogen loopbaan achter zich. Op jeugdigen leeftijd vluchtte hij naar Amerika, waar hij achtereenvolgens als schoenpoetser, caisson-arbeider, hotel-administrateur en cowboy werkzaam was. Van zijn avonturen als cowboy heeft hij verteld in een apart boek, terwijl hij zijn ervaringen als caisson-arbeider in een roman heeft verwerkt. Wij zien Harris vervolgens als student aan de Universiteit in Kansas en daarna als advocaat in dezelfde stad. Hij houdt het er niet lang uit, trekt naar Duitschland, waar hij aan de universiteit van Heidelberg gaat studeeren. Reeds was het Harris in Amerika gelukt zich met groote mannen als Emerson, Walt Whitman en andere in verbinding te stellen. Deze politiek gaat hij nu voortzetten, want hij is door de ambitie bezeten met zooveel mogelijk belangrijke mannen in aanraking te komen. Dit is Harris vrijwel steeds gelukt, tot groot profijt van zijn geestelijke ontwikkeling. Heel Europa heeft hij doorkruist en is met de meest uiteenloopende figuren in contact geweest. Zeer bekend is Harris' relatie met Oscar Wilde over wien hij een buitengewoon goede biographie schreef. In deze biographie heeft Harris den grooten levenskunstenaar, die zoo slecht door zijn tijdgenooten werd behandeld, volkomen recht doen wedervaren. Zijn biographie is een meesterwerk, een monument, dat ons Oscar Wilde ten voeten uit geeft. Harris was evenals Robert Ross

werkelijk een vriend van Wilde en heeft dit bij verschillende gelegenheden metterdaad bewezen. Zoo had hij toen Wilde veroordeeld was, een jacht gecharterd, dat zijn vriend in de gelegenheid zou stellen Engeland te ontvluchten en de straf te ontloopen. Het was niet Harris' schuld dat dit plan mislukte, maar die van Wilde zelf, die na het vonnis te apathisch was om te handelen.

Zeer gunstig heeft Harris' houding steeds afgestoken bij die van Alfred Douglas, die, ondanks alles wat hij te zijner verdediging mag schrijven of zeggen, Wilde op de meest critieke momenten altijd in den steek heeft gelaten. Douglas heeft het bestaan het leugenachtige boek ‘Oscar Wilde and myself’ te publiceeren, een boek, waarin hij elke homosexueele relatie tusschen hem en den auteur van ‘The Picture of Dorian Gray’ ontkende. Wel heeft Douglas in zijn enkele jaren geleden verschenen autobiographie zijn eerste boek verloochend en zijn eigen handelwijze veroordeeld, maar ook dit laatste boek is in vele opzichten niet oprecht en doet afbreuk aan de nagedachtenis van Oscar Wilde.

Douglas en Harris hebben elkaar langen tijd fel bestreden; zoo heeft bijvoorbeeld Douglas aan Harris verweten, dat hij door den laatste in de bovengenoemde biographie in een te ongunstig daglicht was gesteld. Bovendien heeft Douglas Harris herhaaldelijk gewezen op enkele onjuistheden die Harris, op grond van verhalen van Ross, in zijn boek had opgenomen. Harris heeft tenslotte deze onjuistheden moeten erkennen, maar is er nooit toe overgegaan die onjuistheden in zijn boek te verbeteren. Wel heeft hij in een voorrede amende honorable gemaakt. Deze voorrede en de ‘full and final confession by Lord Alfred Douglas’ vindt men voor het eerst in samenhang afgedrukt aan den aanvang van de laatste uitgave van Harris' biographie (‘Oscar Wilde, His Life and Confessions bij Frank Harris’, New York, Covici, Friede: Publishers, 1930). Deze enkele onjuistheden doen echter niets af aan de groote waarde van Harris' biographie.

Frank Harris schreef nog verschillende andere boeken, zoo over Shakespeare dien hij zeer bewonderde. In werken als ‘The Man Shakespeare’ en andere heeft hij getracht de figuur van dezen groote tot nieuw leven te wekken. Ook schreef Harris een groot aantal artikelen over de meest verscheidene onderwerpen (in de ‘Evening News’ enz.). Bovendien was hij geruimen tijd leider van de ‘Fortnightly Review’ en van de ‘Saturday Review’. Ook door zijn novellen (‘Montes de Matador’, enz.) heeft Harris bekendheid verworven.

Als zijn hoofdwerk echter moeten wij zijn zeer uitvoerige autobiographie beschouwen, waarvan een gecastreerde editie werd uitgegeven. Van de volledige editie, die vier deelen beslaat, trad Harris zelf als uitgever op, omdat geen uitgever het van erotische beschrijvingen en bijzonderheden overvloeiende boek wilde uitgeven. Wanneer men weet dat Frank Harris reeds op vierjarigen leeftijd onder de rokken van meisjes en vrouwen kroop om zich aan haar aanblik te verlustigen, zal men begrijpen hoe erotisch deze levensgenieter reeds vroeg was ingesteld. Maar niet om de erotische beschrijvingen is de autobiographie van Frank Harris in de eerste plaats belangrijk. Zij is het omdat wij hier een duidelijk boeiend beeld krijgen van het leven van een man, die, hoewel behept met veel eerzucht en ijdelheid, getracht heeft zijn eigen bestaan zoo oprecht mogelijk te reconstrueeren.

Gelijk reeds gezegd is, kwam Frank Harris in zijn leven in aanraking met de meest verscheiden persoonlijkheden, avonturiers, zakenlieden, kunstenaars, politici, speculanten, enz. Van al die ontmoetingen heeft hij getrouw verslag gedaan en zoo een grootendeels getrouw beeld gegeven van de Westersche wereld in de tweede helft der vorige eeuw. Wij komen in aanraking met Carlyle, Meredith, Matthew Arnold, Tennyson, Guy de Maupassant, Ruskin, Jameson, Cecil Rhodes, Renan, Chamberlain, Parnell, Gladstone en nog tientallen anderen. Harris' autobiographie, die men wellicht nog het beste in de verkorte editie kan lezen, is een buitengewoon boeiend werk, een monument dat deze levensgenieter, strijder voor recht en rechtvaardigheid, vijand van conventie en hypocrisie, zichzelf heeft opgericht.

J.F. OTTEN