Mirsky over Lenin

ER bestaan verschillende boeken over Lenin, maar een biographie die den grooten leider geheel en al recht laat wedervaren, is er nog steeds niet. De levensbeschrijving van Valeriu Marcu, die het meest bekend is, blijft ten eenen male in gebreke, wanneer het er op aan komt Lenin als man van vleesch en bloed voor ons te schetsen. De figuur van Lenin is daar zóó opgenomen in den algemeenen historischen achtergrond, dat zij te weinig uit dien achtergrond naar voren treedt. Zoo verwaarloost Valeriu Marcu één der hoofdeischen van de moderne biographie. Ook op de andere bestaande biographieën (van Jaroslawski, Guilbeaux, enz.) is nog al wat aan te merken. Het is niet doenlijk hier in details te treden, maar in het algemeen kan men zeggen, dat het voorhanden materiaal omtrent den mensch Lenin niet voldoende of niet voldoende suggestief is verwerkt. Wil men daarom dien mensch nader leeren kennen, dan is het noodzakelijk zijn toevlucht te nemen tot de persoonlijke herinneringen van hen die hun visie op en hun ervaringen met Lenin hebben neergeschreven. Ik wijs in dit verband op de herinneringen van zijn weduwe, Maxim Gorki, Trotski, ‘Aline’, enz., herinneringen die ons omtrent Lenin meer leeren dan de tot nu toe gepubliceerde biographieën.

Enkele weken geleden verscheen een nieuw boek over Lenin, een beknopte biographie, geschreven door D.S. Mirsky, den zoon van Generaal


LENIN en MAXIM GORKI

Prins Mirsky, die aan den vooravond van de Revolutie van 1905 Russisch minister van Binnenlandsche Zaken was. Deze beknopte biographie verscheen als No. 2 in de serie ‘Makers of the Modern Age’ (Lenin by D.S. Mirsky, The Holme Press, London 1931). D.S. Mirsky, momenteel lector in Russische literatuur aan King's College te Londen, is een merkwaardige figuur. Deze Russische aristocraat vocht gedurende den Wereldoorlog met zijn regiment aan het Duitsche front, waar hij werd gewond. In 1917 vinden wij hem in militairen dienst in Klein-Azië en na het uitbreken der Russische Revolutie strijdt hij mede in Generaal Denikin's leger tegen het nieuwe Sowjetbewind. Mirsky werd later in Polen geïnterneerd van waar hij ontsnapte en sindsdien als emigré werd beschouwd. Deze uitgewekene is echter een zeer merkwaardige emigré: terwijl im-

mers bij het meerendeel van zijn lotgenooten nog steeds een zeer groot onbegrip omtrent Sowjet-Rusland bestaat, is integendeel Mirsky een man die de wereldhistorische beteekenis der Russische Revolutie, zoo ook van de tegenwoordige Sowjet-Unie volledig is gaan inzien. Zijn boek over Lenin dat slechts een goede 200 bladzijden bevat, legt hiervan getuigenis af. In dit korte bestek is het den auteur, aan de hand van Lenin's loopbaan, gelukt ons een overzicht te geven van den groei en ontwikkeling van het Bolsjewisme, zooals ik er nog geen heb gelezen. Zonder ook maar één oogenblik partij te kiezen geeft Mirsky ons, zonder één overbodig woord, een helderen, suggestieven kijk op het streven van een man wiens geheele actie onverbrekelijk verbonden was met de revolutionnaire taak die hij tot de zijne had gemaakt. Lenin was, naar Mirsky zeer terecht telkens accentueert in de allereerste plaats een homo politicus. Zijn heele leven heeft hij in dienst gestaan van de revolutionnaire actie. Ondanks zijn goede en diepe theoretische scholing heeft hij steeds de praktijk boven alles gesteld. Lenin was een practicus, die een buitengewone hekel had aan de lange, meestal nuttelooze discussies, waaraan de Russische socialisten zich vroeger maar al te zeer schuldig maakten. Hij was in de eerste plaats een man van de daad, gelijk hij in 1905 en meer speciaal in 1917 duidelijk heeft bewezen. Zijn leven lang heeft Lenin moeten oproeien tegen de twijfelaars en halven die voor iedere consequentie resolutie terugschrikten. Lenin, de bolsjewiek, is het geweest die steeds heeft gestreden voor het scherp stellen der problemen en voor het vermijden van compromissen die aan de revolutionnaire principes afbreuk zouden doen. Dit wil niet zeggen dat hij tot geen compromissen zijn toevlucht nam, dat hij niet aarzelde, indien de praktijk dit eischte, programma's en besluiten omver te gooien, maar hij deed het altijd met een einddoel voor oogen en vaak als ‘reculer pour mieux sauter’. Lenin was een diplomaat, maar een diplomaat die wist dat er een basis en kernen zijn, die niet kunnen worden verloochend.

Het boek van Mirsky toont ons Lenin in zijn historische activiteit, in zijn fellen strijd tegen het Mensjewisme, tegen de halfheid, het toont hem in zijn strijd voor de groote revolutionnaire daad, die dank zij hem, in een nu reeds historisch geworden vorm, kon worden verricht. Het is Mirsky's groote verdienste, dat hij er in geslaagd is de wereldhistorische activiteit van Lenin voor ons tot werkelijkheid te herscheppen. Evenwel... al was Lenin geheel en te allen tijde een homo politicus, al was zijn leven één met de zaak der Revolutie, toch wil dit niet zeggen dat een biograaph zich uitsluitend met dezen kant van Lenin's persoonlijkheid zou mogen bezig houden. Hier ligt ook de fout die Mirsky's werk zonder twijfel aankleeft. De auteur immers heeft zijn boek uitdrukkelijk gestempeld tot biographie en daarom hadden wij mogen verwachten dat wij de verschillende kanten van Lenin's persoonlijkheid hadden zien belicht. ‘The really human side of Lenin lies in his revolutionary work’, schrijft Mirsky. En op dezelfde bladzijde lezen we: ‘An undue emphasis on the private life and personal relations of Lenin can only lead to a sentimentalized and castrated presentation of the man, a danger not entirely avoided even by so clever a writer as Maxim Gorky.’ Van het standpunt van den geschiedenisschrijver is een dergelijke opmerking begrijpelijk, maar de biograaph moet nu eenmaal met andere maatstaven meten. Voor hem is niet slechts de homo politicus belangrijk: juist die kleine bijzonderheden, die karakteristieke gezegden, die kleine persoonlijke feitelijkheden, die de in den aanvang van dit artikel genoemde herinneringen in voldoende mate bevatten, moeten in een biographie worden verwerkt. Hierin is Mirsky ten eenen male te kort geschoten. Hij heeft vrijwel uitsluitend het oog gehouden op Lenin's historische beteekenis. Vrijwel niets vernemen wij over Lenin's relatie tot zijn partijgenooten, tot Trotski, tot Stalin, enz. Omtrent het persoonlijke, dagelijksche leven van Lenin, in den tijd van zijn verblijf in Europa of in de periode dat hij in Rusland de macht in handen had, vernemen wij niets. Zoo is de biographie van Mirsky als biographie dan ook grootendeels mislukt, maar toch kan zijn boek over Lenin aan ieder zonder reserve worden aanbevolen, omdat het, zooals gezegd, een kort en uitstekend overzicht geeft van het ontstaan, tot stand komen en voortwerken der Russische Revolutie.

J.F. OTTEN