De ‘Big Three’ van Londen's Leesbibliotheken.

Mudie's, Smith's en The Times Book Club

DE eerste leesbibliotheek in London werd in het jaar 1730 door den boekhandelaar Wright in de Strand op No. 132 geopend en veertig jaar later waren er in deze stad totaal slechts vier. Langzamerhand kwam hierin uitbreiding en thans zijn er natuurlijk in vrijwel elk district van Londen, zij het West of East End meerdere van deze instellingen te vinden. Groote magazijnen als Harrods, Selfridge's en Whiteley's hebben ook hun Bibliotheek als b.v. de Bijenkorf hier te lande, doch op het oogenblik zijn de drie voornaamste leesbibliotheken in Londen:

Mudie's select library Ltd

waarvan de hoofdzetel gevestigd is in 30-34 New Oxford Street vlak bij het British Museum, en het ziet er van buiten vrijwel even deftig en waardig uit. Een filiaal is gevestigd in Gresham House 27 Old Broat Street en een in 132 Kensington High Street en dezer dagen wordt een filiaal geopend in St. Ermins Westminster te midden van de geweldige etage- (flat) complexen, die men daar aantreft. De bewoners daarvan kunnen niet alleen boeken leenen, doch ook schrijfbehoeften - (stationery) - en al wat daaraan vast is, visitekaartjes, vulpenhouders etc. kunnen

CHARLES EDW. MUDIE
De stichter van Mudies's Select Library Limited. Pionier op 't gebied van het circulatie-systeem.

koopen en ook daar ter plaatse een uitgebreiden boekhandel vinden. Voorts worden filialen opgericht in 30 Sussex Place, in de nabijheid van Bond Street, Londens meest selecte winkelstraat en in het oude Hampstead, waar de oprichter van deze wereldzaak lange jaren heeft gewoond.

W.H. Smith & son's library

welke haar hoofdkantoor heeft in Strand House, Portugal Street en zooals bekend is Smith's feitelijk in Engeland, wat A.K.O. Haagsche en Rotterdamsche Kiosk Onderneming, Bruna en welke kiosken men hier te lande nog meer aantreft, zijn, gecombineerd. Aan elk station in Engeland vindt men een kiosk van Smith's, in vrijwel elk underground station van Londen ook, voorts hebben zij in Londen en daarbuiten boekenwinkels en ook in Brussel en Parijs hebben Smith's een filiaal. Van deze laatste twee echter heeft alleen het filiaal te Brussel een aparte leesbibliotheek, maar van al de 1200 kiosken en winkels welke over Engeland verspreid liggen, zijn er 900 waar men boeken kan inleveren of ontvangen - een soort service dus, die op dien van Ford lijkt.

Times book club

welke deftige instelling gevestigd is in 42 Wigmore Street, in de nabijheid van Bond en Oxford Street, de deftigste winkelbuurt van London. Zij heeft geen filialen, maar haar roep en haar reputatie is van dien aard, dat vrijwel een ieder die een zekere boekenkennis bezit, er wel eens van gehoord heeft.

Mudie's

Wij zullen thans onze aandacht eens wijden aan Mudie's en ik gaf deze bibliotheek de eereplaats, niet alleen omdat ik haar de belangrijkste van de drie acht, maar ook omdat ik door mijn bezoek aan die inrichting op het idee kwam om dit artikel te schrijven. Ik had een paar boeken noodig, die ik bij Harrods niet had kunnen krijgen, en een kennis die Londen en vooral alles wat in de boekenwereld van deze wereldstad te koop is kent, raadde mij aan naar Mudie's te gaan en toen ik daar in die groote hal stond, die door de Ionische zuilengalerij en mahonie betimmeringen en open regalen met 16000 boeken, met haar gewelfd bovenlicht een vorstelijken indruk maakt, kreeg ik pas het besef, welk een grootsche inrichting hier gevestigd was en ik stak mijn licht eens op bij een der tafels, waarop een koperen bordje met het woord: enquiries, en wat ik van den minzamen employé, die mij te woord stond vernam, vond ik zoo belangrijk, dat ik besloot om over de bibliotheken van Londen, en wel over Mudie's in het bijzonder, een artikel te schrijven. Daar ik in Londen niet alle gegevens heb kunnen verzamelen, heb ik per brief van den General Manager van dit concern, Mr. Alfred D. Gascoigne, eenige nadere inlichtingen ontvangen en ik ben hem ook zeer verplicht voor de toezending van een aardig boekje dat in 1894 gedrukt werd en een overdruk was van een artikel, dat het blad Good words (hetwelk intusschen ter ziele is, zooals zoovele van dergelijke periodieken) aan Mudie's had gewijd. Aan dat werkje, verlucht met typische houtsneden welke ons de kleederdrachten der negentiger jaren onder het oog brengen gedragen door de klanten die de diverse afdeelingen van Mudie's bezoeken, heb ik wat de historie van deze zaak aangaat, het volgende ontleend:

Geschiedenis vanaf de oprichting

Omstreeks 1830 was in Cheyne Walk Chelsea (een der suburbs van Londen, waar thans vele z.g. bohémiens te vinden zijn) een klein winkeltje van schrijfbehoeften, boeken en couranten, waarvan de eigenaar een zekere Mudie was, die met zijn zoon Charles de klanten bediende. Uit den aard der zaak had Charles dus veel met boeken en wat daaraan vast zat, te maken en het viel hem op, dat in de meeste leesbibliotheken slechts lichte lectuur te krijgen was, wat men thans in Engeland ‘Fiction’ noemt, en bij hem kwam het idee op om het leesgrage publiek ook meer serieuze lectuur aan te bieden. In 1844 besloot hij om zelf een zaak te openen, hij was toen 22 jaar oud, en vestigde zich in Upper King Street, een straat die nu Southampton Row heet, waarin niet alleen een boekhandel doch ook schrijfbehoeften, een drukkerij, boekbinderij, graveerinrichting en lithographie ondergebracht waren. Voorts de kern van de zaak, de Leesbibliotheek waar Fiction toch een groote rol bleef spelen, maar daarnaast toch belangrijke werken op het gebied van geschiedenis, biografie, reisverhalen en dichtkunst verkrijgbaar werden gesteld. Men abonneerde zich tegen een guinea (een Pond een shilling) per jaar op een boekwerk en mocht dit zoo dikwijls ruilen als men wenschte. Het is merkwaardig, dat in den abonnementsprijs in al die jaren geen verandering is gekomen, terwijl in de bepalingen welke door Mudie gemaakt werden aangaande het inleveren en afhalen, vergoeden van beschadigde of zoek geraakte boekwerken etc. eveneens in den loop der tijden weinig of geen verandering is gebracht. De catalogus van 1850 besloeg 213 bladzijden en bevatte hoofdzakelijk lectuur van algemeene strekking en jeugdboeken, terwijl er ook Fransche, Duitsche en Italiaansche lectuur in was opgenomen.

Ook couranten en diverse tijdschriften kon men bij Mudie's koopen, maar thans houdt men zich daar niet meer mede bezig en alleen de Afdeeling Export behandelt deze periodieken nog.

In 1852 verhuisde Mudie's naar het pand waar wij deze firma thans aantreffen, doch pas tien jaar later werd het gebouw opgetrokken, dat het thans huisvest. De opening in 1852 was een feit van beteekenis en vooraanstaande personen woonden die bij. In 1864 werd de firma omgezet in een naamlooze vennootschap en de leesbibliotheek had toen zulk een vlucht genomen, dat waar in 1852 een wagen met paard genoeg was om de klanten te bedienen, er thans een geheel wagenpark noodig is, om de lezers van 43 suburbs rondom Londen tevreden te stellen. Filialen werden geopend in Kingstreet en Cheapside, terwijl in Manchester een der zoons van Charles Mudie, die thans nog voorzitter van den Raad van Commissarissen is, een eigen leesbibliotheek bezat, die intusschen door zijn neven is overgenomen en dus wel den naam met haar groote zuster gemeen heeft, doch er niets mede heeft uit te staan.

De maandelijksche lijst van nieuwe werken, welke b.v. in 1878 uitkwam, bevatte slechts 4 pagina's, terwijl de

tegenwoordige alleen voor de Engelsche boeken er minstens 50 bevat.

In 1890 kwam er een einde aan het werkzame leven van den oprichter, dat verhaast werd door den dood van zijn oudsten zoon en medewerker die denzelfden voornaam Charles droeg, en een jongere zoon Arthur O. Mudie (de tegenwoordige Pres.-Comm.) en zijn neef Mr. Kingsford Pawling volgden hem op.

‘Leave it to Mudie's’ was een slagzin geworden, en Mudie kon bij wijze van spreken in zijn tijd een schrijver maken of breken. Het succes van een nieuw werk werd beoordeeld naar de order die Mudie den uitgever opdroeg en dat die orders niet klein waren, lezen wij b.v. in James Milne's interessante boek A London Book Window (John Lane), waarin de schrijver vermeldt dat b.v. van Livingstone's Travels in South Africa, een boek dat in dien tijd 22 shilling en 6 pence kostte, Mudie 3500 exemplaren nam, een order dus van bijna een halve ton gouds. Milne vertelt verder dat Mudie van Tennyson's Idylls of the King 1000, Queen Victoria's Journal of Our Life in the Highlands ook 1000, van Mc Clintock's Voyage of the Fox 3000 en van Beaconsfields Endymion eveneens 3000 exemplaren bestelde. Het is dus geen wonder, dat iemand die op zulk een schaal nieuwe boekwerken kocht, gewicht in de schaal legde en dat zijn meening dikwijls doorslaggevend was.

Mudie's in de negentiger jaren

Het hart van Mudie's sloeg toen, zooals nu, in de groote hall die 22 meter lang en 15 meter breed is. Hier liep een ieder in en uit, stelde vragen, haalde of bracht boeken, en iedere abonné wist direct waar hij heen moest gaan, daar men, als in de groote Engelsche Banken waar de z.g. ledgerkeepers hun werk verrichten, achter tafels waarop men de achtereenvolgende letters van het alphabet vindt, ook bij Mudie's zulke tafels aantrof en de klant naar die tafel ging, die den beginletter van zijn naam droeg. Deze hall heeft sinds zij in 1860 geopend werd menig bekend Londenaar, Engelschman of vreemdeling als gast gehad. Toen zij in gebruik werd genomen, was dit eveneens een der mijlpalen in de geschiedenis van Mudie's en de Graphic van 29 December 1860 gaf een prachtig uitgevoerde teekening waarop dit heuglijk feit vereeuwigd werd. Een ieder die iets beteekende op het gebied van Kunst, Letteren of Wetenschap was aanwezig: Judge Haliburton, Mr. & Mrs. Theodore Martin, Dr. Brady, George Augustus Sala, Shirley Brooks, George Cruickshank, Mr. Bohn en Mr. Motley.

Aan die hall sloten zich de andere afdeelingen aan als stationery (schrijfbehoeften) boekhandel, litografie etc. In den kelder vond men zooals nog thans de z.g. catacomben, een naam, dien de oude Mudie eraan heeft gegeven. Hier vinden de boeken, die niet meer gelezen worden hun tijdelijke rustplaats. Van alles vindt men daar, en boeken die meer dan een pond gekost hebben kan men daar koopen voor 2.6 (f 1.50). Daar liggen boeken bij tienduizenden, niet alleen oude die hun dienst hebben gedaan, maar ook nieuwe, het reservefonds van de leesbibliotheek. Het bedrijf is volkomen gemechaniseerd; heeft men van die catacomben boven iets noodig, dan wordt de bestelling door een spreekbuis gedaan en direct daarna voert een der vele liften het gevraagde naar boven.

Omstreeks 1895 had men de navolgende afdeelingen:

Country Department

Van hieruit werd geheel Engeland van boekwerken voorzien, zooals thans ook nog geschiedt, en voornamelijk diverse genootschappen, vereenigingen, leesgezelschappen en ook gewone abonné's.

Export Department

Niet alleen hield en houdt men zich daar bezig met het uitzenden van boekwerken, couranten en tijdschriften, doch ook worden de overschietende boeken, de z.g. ‘surplus stock’ van hieruit naar alle deelen der wereld gezonden, doch niet slechts oude of verouderde werken, maar ook de nieuwste snufjes, de best sellers van den dag. In 1850 kreeg men uit St. Petersburg de eerste aanzienlijke order op ‘surplus books’ en van dien tijd af hebben duizenden van die exemplaren hun weg gevonden naar de meest afgelegen oorden op deze aarde. Deze afdeeling voorziet ook de bibliotheken van Australië, Zuid Afrika en Indië van boeken en niet in het minst de militaire clubs in Indië en Egypte, de Sudan.

London & Suburban Department

Het draagt ook den naam van ‘London Book Society’ en waar in 1850 één paard en wagen genoeg was om den lezer in en rondom London te bedienen, rijden thans tallooze vrachtauto's om tot op een afstand van 50 K.M. buiten deze metropolis Mudie's boeken rond te brengen.

Board Room & Pegasus Club

De directiekamer is op de eerste verdieping gelegen, ter plaatse waar de ‘grand old man’ zijn eetkamer had, toen hij nog boven de ‘zaak’ woonde.

De Pegasus Club dateert uit de negentiger jaren en het grondidee was om de employé's gelegenheid te geven gezellig met elkaar om te gaan, waarbij zij dan vanzelf onder elkaar van gedachten zouden wisselen, welke discussies aan de zaak ten goede zouden komen. In die dagen vierden whist en schaak daar hoogtij, terwijl alle mogelijke tijdschriften ter inzage lagen. Thans is het whist natuurlijk door ‘Auction’ of Mah Jonggh vervangen.

Boekbinderij

Deze dateert van 1860 en is sinds 1872 op de bovenste verdieping ondergebracht, omdat men daar het beste bovenlicht aantreft. Men noemde het in dien tijd het hospitaal, omdat alle zieke boeken daar verpleging kregen. Een kromme of gedeukte ruggegraat werd hersteld, gescheurde of geknikte banden werden van nieuw carton voorzien, etc. Bij den aanvang waren slechts één man en één jongen hier aan het werk en in 1895 telde het personeel van dezen tak van dienst reeds 90 werklieden. Uit dien tijd dateert ook een speciaal soort band, een specialiteit van Mudie's en een uitvinding van den chef der binderij; het kreeg den naam van Mudie's Calf, omdat het erg veel op kalfsleer leek; al was het slechts ‘Ersatz’, het was toch vrijwel even sterk. Een serie, de z.g. Sunday School Library had ook een specialen band, die er veel duurder uitzag dan hij in werkelijkheid was. Maar ook hij, die hooge eischen stelde, werd door deze afdeeling naar zijn wenschen bediend, en de meest eischende kon er terecht, zoodat in die jaren voor één band alleen 7 tot 8 Pond sterling geen zeldzaamheid was (bijna f 100).

Boekhandel

Uit den aard der zaak is dit departement een der hoofdaderen van de zaak geweest en is het dit nog. Oude en nieuwe boeken, de boeken uit de ‘catacomben’ komen hier aan den man. Maar ook de dure prijzen die op

de diverse kostscholen en college's worden uitgeloofd aan ijverige leerlingen, komen grootendeels hier vandaan en wie kostbare boekwerken, prachtuitgaven of zeldzame boeken verlangt, hij vindt hier wat hij zoekt, ‘leave it to Mudie's’ is geen ijdel gezegde. Eenige cijfers van 1894. In de negentiger jaren had Mudie's reeds zulk een omvang gekregen, dat er dagelijks 5000-6000 boeken in- en uitgingen en maandelijks 8000 brieven werden behandeld. 3000 postpakketten en tijdschriften werden verzonden; voorts 25000 Engelsche circulaires de deur uitgingen.

Interessante herinneringen van Mudie's

Wie eenmaal bij de firma in dienst was, bleef er als regel voor goed en in de negentiger jaren waren er meerdere employé's die vanaf de oprichting in dienst waren. Dezen hadden natuurlijk een en ander in den loop der tijden medegemaakt en in Good Words vinden wij vermeld, dat de schrijver van het artikel van een der oudste medewerkers vernam, dat toen in 1851 Elliot Warburton met de Amazone verdronk, er direct zeer veel navraag was naar zijn boek: Darien en toen Brownings ‘Asolando’ verscheen op den dag waarop hij kwam te overlijden, sprong de prijs van de eerste uitgaaf, die op 5 shilling gesteld was, in enkele dagen naar 12 shilling en het was in minimum van tijd uitverkocht.

Mudie's na den Oorlog

In den oorlog nam het lezen van alle mogelijke lectuur toe, voorts werd in vrijwel alle landen en in Engeland niet het minst de opvoeding, ook der lagere klassen, in andere banen geleid. Analphabeten vindt men in Europa slechts nog in de Zuidelijke landen, den Balkan, bij de Bolsheviki en in het hooge Noorden. En wanneer er meer gelezen wordt zijn het de leesbibliotheken, die deze verhoogde werking ondervinden, die van dezen stimulans profijt trekken. Reeds in den oorlog had Mudie's veel meer te doen. Vele Tommie's waren aan het front en zij wilden in hun vrijen tijd lezen. Nu deze nachtmerrie gelukkig achter den rug is en een ieder meer leest dan vroeger en er thans ook veel meer wordt geschreven dan vroeger, geeft Mudie's Catalogus een duidelijk beeld van de uitbreiding op dit gebied.

In Maart van 1850 telde Mudie's catalogus slechts 213 pagina's en omvatte behalve Engelsche schrijvers ook boeken in andere talen geschreven, doch thans is de Engelsche catalogus alléén reeds een boekdeel van 1250 bladzijden druks en de catalogus van vreemde boeken, the Foreign Catalogue, is even omvangrijk, telt 1260 bladzijden en geeft een keus uit 9 talen; ook Holland ontbreekt daarin niet, men treft er [niet zeer representatief. Red.] de navolgende boeken en schrijvers in aan: Borel, De Stille Stad; A.L. Bosboom Toussaint, De Graaf van Devonshire, Majoor Frans; J.W. Broedelet, Artistenleven; Carry van Bruggen, Een coquette Vrouw; Louis Couperus, Babel, Extase, Het late Leven, Iskander; Frederik van Eeden, De kleine Johannes; Anna van Gogh Kaulbach, De Schuld; H. Heyermans, De groote Vlucht, Ora et Labora; Anna de Savornin Lohman,


Een der vier ruil-zalen van de uitleen-bibliotheek

Liefde; Melati van Java, In Extremis; Multatuli, Max Havelaar; Querido, Levensgang, Van den Akker; Stijn Streuvels, De Werkman.

Nu nog eenige cijfers over het bedrijf zooals het tegenwoordig is:

De autodienst transporteert wekelijks 12900 boeken en het filiaal Kensington leent wekelijks 8400 en het hoofdkantoor 12000 boeken uit.

Mudie's is nog steeds de vraagbaak voor ieder die iets van boeken wil weten. De vorengenoemde catalogi zijn verkrijgbaar ad 7.6 elk en voor abonné's tegen 6 shilling. Wie er binnenloopt, wordt vriendelijk te woord gestaan, ook al koopt hij er niets en is hij geen abonné. Wie naar een theater wil gaan of eenige andere show, kan aan een apart loket zijn billetten vooruit bestellen, al is hij geen klant van de zaak. Behalve boeken kan men alles krijgen wat tot den kantoorboekhandel behoort (stationery): schrijfpapier, stempels etc. Men kan er boeken laten inbinden van een goedkoop bandje tot den allerduursten liebhaberband zooals de Duitschers dat noemen. Men kan er visitekaartjes laten drukken of op steendruk laten maken. Er is een eigen drukkerij en graveerinrichting.

Wie nog meer van Mudie's wil weten leze het interessante hoofdstuk, dat James Milne in zijn boek: A London Book Window (John Lane, the Bodley Head 6) daarover geschreven heeft. Hij vertelt o.m. hoe van Hall Caine's Christian indertijd Mudie 3500 en van Marie Corelli's Master Christian 3000 en van Mrs. Humphry Ward's The Marriage of William Ashe 3216 stuks bestelde. Hij vertelt hoe Gladstone geregeld bij Mudie binnenliep en dat Mudie indertijd genoemd werd: de Dictator of the London Literary World.

Mudie en Tauchnitz

Ik schreef onlangs voor John O' London een artikel over Tauchnitz en het valt mij thans op, nu ik over Mudie bezig ben, hoeveel Bernard Tauchnitz en Charles Mudie met elkaar gemeen hebben gehad. De eene was bij een oom in de zaak en kreeg daaruit het idee voor zichzelf te beginnen en de ander was bij den vader in dienst en maakte zich eveneens zelfstandig. Beiden hebben veel te maken gehad met schrijvers in het Vic-

Een zaal voor het ‘nieuwe boek’
In Engeland alleen worden jaarlijks ongeveer 12.000 nieuwe boeken uitgegeven. De belangrijkste daarvan vindt men uitgestald in de zalen voor het nieuwe boek bestemd.

toriaansche tijdperk en beiden hebben ongetwijfeld veel invloed uitgeoefend. De een voorzag Engeland en haar koloniën en dominions van boeken, de ander bediende den Engelschman die in Europa rondreisde met goedkoope Engelsche lectuur, niet alleen Engelschen maar ook Amerikanen natuurlijk.

Zoowel Mudie als Tauchnitz bestaan bijna een eeuw en beide zaken verheugen zich in grooten bloei. Toch heeft de oorlog Tauchnitz meer kwaad gedaan dan Mudie en dat is begrijpelijk, daar er langen tijd overheen ging eer Tauchnitz weer op dien vriendschappelijken voet met Engelsche schrijvers en uitgevers kon komen, waarop hij voor den oorlog met hen stond.

Smith's Library

Smith's Circulating Library ontstond omstreeks 1850 en nadat men van alles had geprobeerd, waaronder ook het uitgeven van een populaire serie boeken van de meest gelezen schrijvers uit die dagen, was deze onderneming direct een succes, want van enkele getrouwen breidde het aantal abonné's zich dusdanig uit, dat thans duizenden van deze afdeeling van Smith's gebruik maken. De autobesteldienst verzet dagelijks 3000 K.G. boeken die binnenkomen en evenveel die uitgaan.

Daar, zooals ik reeds aan het begin van dit artikel vermeldde, Smith's alle mogelijke kiosken en boekenwinkels heeft, kan men, waar men ook in Engeland is, direct bij een dier kiosken terecht. De grondprijs is vrijwel dezelfde als bij Mudie, n.l. voor de gewone ‘Class A Service’ per boekdeel £ 1 per jaar. Dan is er nog een ‘Luxe Service’, waarvoor de prijs per boek £ 1-15-0 per jaar bedraagt en een Class B tegen 12.6 en een Travelling Service tegen £ 1-10-0. In de Luxe-klasse vallen alle boeken die bij aankoop meer dan £ 1 kosten. In de B klasse komen de meeste boeken zoowat 6 maanden na het verschijnen. Indien men op reis is maakt men van de Travelling Service gebruik en waar men ook zit, men kan door Smith's bediend worden.

Op mijn aanvraag of Smith's ook Hollandsche boeken in de bibliotheek had, kreeg ik tot antwoord, dat wel Fransche, Duitsche, Italiaansche en Spaansche boeken verkrijgbaar waren, maar geen Hollandsche, daar in de eerste plaats er in Engeland niet veel Hollanders wonen en in de tweede plaats volgens Smith de Hollanders zulke goede ‘linguists’ zijn, dat zij vlot Engelsch kunnen lezen en dus met de Engelsche boeken, die in den catalogus voorkomen, tevreden zijn. Ook Smith's heeft een verkoopdepartement van alle soorten boeken, die overtollig zijn en die dan goedkoop worden opgeruimd en volgens hun schrijven profiteert menigeen in Holland van deze koopjes. (Onder de uit het Hollandsch vertaalde boeken noemt Smith als een der schrijvers Maarten Maartens!) Ook aan Smith's heeft Milne in het hierboven genoemde boek in het hoofdstuk: A Librarians Anecdotage de noodige aandacht gewijd. Hij geeft daarin eenige bijzonderheden die hij te weten kwam van Mr. William Faux, die lange jaren aan het hoofd stond van Smith's Library. Faux was een goede kennis van John Murray den uitgever en wie over het een en ander meer wil weten, leze Milne's interessante boek.

The Times Book Club

Een conservatieve instelling, welke zich noemt: the World's largest, best equipped and most up to date Book Shop and Circulating Library.

Wat voor een boek men ook verlangt, zij het antiquarisch of nieuw, als het hier niet te krijgen is, is het vrijwel nergens anders te krijgen.

Evenals Mudie's koopt de Times Book Club wel eens 2000 exemplaren van een nieuw boek en Smith's zal daar ook wel niet ver van af zijn.

Aangezien de Times Book Club geen boeken buiten het Vereenigd Koninkrijk uitleent, heeft haar leesbibliotheek geen belang voor Nederland, maar zij heeft een ander soort service die voor Hollanders van belang is, n.l.:

Service 1, waarbij men tegen een bedrag van 35 shilling per jaar eens per maand een tweedehandsch boek krijgt, dat echter in goeden staat verkeert en men krijgt het franco toegezonden.

Service 2 kost 40 shilling per jaar en hierbij mag men het boek dat men maandelijks neemt zelf uit de z.g. surplus catalogus uitkiezen.

Service 3 is alleen voor de landen buiten Europa en U.S.A.

Service 4 geeft tegen £ 3-10-0 per maand goede tweedehands exemplaren van de nieuwste boeken op het gebied van Reisverhalen, Biografie, Geschiedenis, Essays.

Men kan er zich ook op alle mogelijke tijdschriften en Magazines abonneeren.

Clubs, diverse instellingen, genootschappen, de militaire clubs en marine-messrooms zijn veelal op een specialen service van de Times Book Club geabonneerd, waardoor zij de nieuwste boeken direct toegezonden krijgen.

Wie de Times Book Club binnengaat, vindt er groote zalen, waar op overzichtelijke wijze gerangschikt is, wat men zoekt. Daar is de zaal waar men tweedehands boeken aantreft, vier zalen waar hij die in Engeland

woont boeken kan leenen, en dan zijn er de z.g. Book Avenues, lanen met boeken waarvan de totale lengte, wanneer men alle boeken op een rijtje zet, 6 K.M. bedraagt, geen kleinigheid, want het is een uur gaans.

SLOTWOORD

Bij het beëindigen van dit artikel kreeg ik nog eenige bijzonderheden onder oogen, die ik nog even wil vermelden.

De zendingen van Mudie gaan in kisten, die van binnen met blik beslagen zijn, en zoo goed zitten die in elkaar, dat het wel eens gebeurd is, dat na een schipbreuk een schip weer boven werd gebracht en de lading gelost kon worden en daarbij bleek, dat de inhoud der kisten van Mudie's ongedeerd was gebleven.

In Engeland houdt men zeer aan traditie vast en daarom is het een wonder, dat de z.g. Trade sale dinners voor den boekhandel, welke dateeren van het jaar 1704, in onbruik zijn geraakt. Het laatste werd gegeven in 1890 door de uitgeversfirma Bentley, en de Daily Graphic van 22 October 1890 geeft nog een afbeelding van een dier maaltijden, waarbij Mr. Mudie en Dr. Garnett tegenwoordig waren alsmede de Dean (Deken) van Chichester.

M.W. ETTY-LEAL