E. du Perron
aan
Soejitno Mangoenkoesoemo

Meester Cornelis, 26 juli 1938

Mr. Cornelis, 26 Juli '38

Geachte Heer Soejitno,5465

Als ik op uw vragen behoorlijk moest antwoorden, op papier, zou dat bladzijden en bladzijden vergen. Daarom ga ik maar meteen in op uw eigen voorstel: komt u hier erover praten. Zegt u zelf maar wanneer, - als het maar òf 's morgens òf 's avonds is, want het theeuur is een beetje bezet, geloof ik. 's Morgens kan ik heel goed: bv. 10 uur hier, zou u dat schikken? Als u van B. zorg komt, stapt u in Manggarai uit en rijdt naar mij toe: 142 Pasarstraat - dat is vlakbij 't eindpunt van de tram, maar aan den weg waar de tram niet rijdt (dwz. die daaraan parallel loopt).

Rolland-Gide, en vooral: Rolland als voortzetter van Sokrates, zal ik ditmaal definitief met u behandelen. Rolland is een door-en-door goed en edel mensch, maar dat is geen reden dat u verkeerde ideëen over zijn waarde als denker of schrijver koestert. Als denker (voortzetter van Sokrates) is hij nul, en als schrijver, van een onbetwistbare middelmatigheid. Toch zult u wschl. meer aan hem hebben dan aan Gide; aan wien u misschien bijna niets zult hebben. Maar ik zeg u liever - desondanks - wat mij de waarheid lijkt, dan u wat voor te jokken om u aangenaam te zijn.

‘Aan welke kriteria toetst u de waarde van een boek?’ - Niet altijd aan dezelfde. Maar ook daarover hoop ik tot een soortement definitief begrip met u te komen, al is deze kwestie natuurlijk zoo delicaat, dat je er telkens opnieuw over kunt beginnen en er jaren over doen voor je (voor je eigen gevoel) tot een absoluut bevredigende oplossing komt. Dit eene voorbeeld intusschen kan u voorloopig al te denken geven: De Hut van Oom Tom is een boek dat een maatschappelijke uitwerking heeft gehad, veel reëeler en geweldiger voor het oogenblik, dan zelfs Goethe ooit bereikt heeft. Toch is Goethe (ook als hij voor ons nagenoeg onleesbaar geworden zou zijn) een van de grootste cultuurdragers die de wereldliteratuur heeft opgeleverd, en mevr. Beecher Stowe een... brave onderwijzeres.

Uitstekend lijkt mij dat u terug wilt gaan tot de bronnen van het ‘vrije denken’ en de 18e-eeuwsche fransche philosofen bekijken wilt. Ik zal zien wat ik op dat gebied voor u vinden kan, dwz. welk programmatje ik voor u kan opstellen, zonder dat het u tè veel tijd kost, wat dan toch weer steriel werken zou misschien.- Maar u moèt fransch gaan lezen. Het is een bot en lui hollandsch vooroordeel dat de fransche cultuur zoo'n beetje heeft afgedaan. Om je eigen tijd zoo'n beetje modieus te volgen, kan je volstaan met amerikaansch en russisch (zoo ongeveer denkt de doorsnee-Hollander) en dan wat duitsch voor studieboeken, - maar om eenig fundament te krijgen voor de europeesche cultuur is fransch eig. wel onmisbaar. Vooral ook waar bijna alles waar 't op aankomt niet (of slecht) in 't hollandsch vertaald werd. (Bewijs: Rolland wel, Gide zoo goed als niet; Barbusse wel, Larbaud - ‘nooit van gehoord!’). Tot spoedig dus.

Gaarne uw EdP.

Van Gide is bv. vertaald: L'Immoraliste (door Marsman) en La Porte Etroite; verder Le Retour de l'Enfant Prodigue, Les Nouvelles Nourritures (door J. Last) en Retour de l'U.R.S.S.5466 Dwz. in 't verband v. Gide's oeuvre een treurig rommelzoodje. L'Immoraliste en La Porte Etroite zijn dan nog het meest representatief.