E. du Perron
aan
C. van Wessem

Parijs, 11 juni 1936

Parijs, Donderdag.

Beste Constant,

Dank voor je opmerkingen. - Die anecdote van Boris P(oplavsky) en I(nkijinoff) (van Storm over Azië!) is inderdaad misschien niet zoo erg aardig, als je de juiste identiteit van de 2 heeren niet kent. Maar als je me vraagt of ik het een ‘kraan van een daad’ vind, dan zeg ik ja. En met jouw criterium: niemand in Holland die hem dat nadoet, om den eeregast een oplawaai te geven terwijl het heele bestuur hem aan het flikflooien is. En die smoking vind ik in dit geval inderdaad fluimig; wat overigens natuurlijk voegt aan een acteur.4228

Dat verhaal van die soldaten vind ik zeer mooi.4229 ‘Kinderachtig’ vind ik zelden of nooit iets dat met kapot maken gepaard gaat van één of meer menschen. Als je het met zooveel wijsheid bekijkt, zijn alle Chroniques italiennes kinderachtig; dat is ook allemaal maar naaien en porren, als je het goed uitrekent. Het gaat hier om ‘energie’ tegen ‘energie’, en ik kies voor die van de soldaten, d.w.z. tegen die van het gezag.

Napoleon als Niagara beschouwd, mij best. Maar ik zou zeker voorbehoud hebben tegen de Niagara, en heel zeker tegen voorbe-houdlooze bewondering ervan. Als Napoleon een Niagara is, vind ik hem daarom niet minder, als Victor Jacquemont, een secreet.4230

Wat je zegt van het verschil tusschen Waterloo en Sebastopol is natuurlijk juist, maar dat komt omdat je nu het verschil wilt aangeven. Ik nam gewoon de overeenkomst. Sebastopol is ook gegeven vanuit verschillende personages; dat deze personages niet een heele roman eraan toegevoegd krijgen met Clelia's en Sanseverina's is, in dit verband, een tweede. - Ik zou het veel aardiger gevonden hebben als je de heele ‘kultuurhistorische’ plaatsing van Stendhal en Tolstoï als eerste beschrijvers van ‘realistische’ batailles kon wegvagen door een ouder voorbeeld: Froissart bv.4231 Maar dit valt niet mee; ik heb het geprobeerd. - Wel heb je de lafheid van den loteling van 1813 bij Erckmann-Chatrian! Zelfs nogmaals bij Waterloo.4232

Dat verhaal van je vond ik inderdaad ‘niet veel om het lijf’hebben. En zóó goed geschreven vond ik het ook niet (wat mij trouwens ook niet zóóveel kan schelen). Maar verder heb je groot gelijk als je vindt dat die bundel van ons verre van goed was.4233 Daar zeg ik tienmaal amen op. Ik heb Henny meer ‘bijgestaan’, want het idee was van hem; er waren 6 of 7 verhalen die we beiden echt goed vonden en met de rest was het niets dan schipperen. Voor de verkoop moesten een paar bekende namen erin, - ook voor het ‘literatuurbeeld’, verder moesten we opeens ophouden omdat het boek te dik werd. En dergelijk gedonder. Dat je verhaal niets slechter was dan die van Helman, Dekker, Den Doolaard, Jeanne v. Schaïk, wil ik grif aannemen. Maar voor jou hadden we iets èrg goeds gewild, juist omdat je minder ‘professional’ bent dan die anderen.

Titel: En marge doet me te veel denken aan Marginalia. Het citaat van Erich W. is anders erg aardig.4234 Wat denk je van Graffiti (ondertitel: Blocnote klein formaat) of: De hoek van de tafel, of Hoek van de tafel (ondertitel: Notities, Nov.-Dec. '35)? Als hier iets bij is wat je bevalt, neem dàt dan maar. - Zend me de notitie over Boris P. en I. terug; ik zal probeeren er wat meer beteekenis aan te geven en het elders publiceeren4235; hier is het een beetje ‘dubbel’ misschien (in dit kleine bestek) met die soldatenhistorie, die mooier is. Het spreekt overigens vanzelf dat zoo'n collectie altijd dingen bevat die minder zijn; maar je hebt daar natuurlijk toch geen controle op, omdat iedereen anders reageert.

Later over wat anders. Hou je taai, en hartelijke groeten van je

E.

4236P.S. - Ja, je Negerslaven is ook ‘kleiner werk’ dan Helman's Plantage, maar heel wat beter, want heel wat leesbaarder, wat bij een boek toch ook een criterium is!