2281. Aan J. Gans: Parijs, 7 november 1934

Parijs, Woensdagmiddag.

(Vanmorgen stuurde ik je een

mooie vrouw op briefkaart.)281

Beste Gans,

Ik las met groot plezier je betoog, en ik geloof dat je revolutionair

gesproken van a tot z gelijk hebt. Vooral die opmerking over mooi weer spelen terwijl het weer slecht is, is overtuigend. Maar met deze politieke problemen is het altijd hetzelfde: alleen de historie zal uitmaken wie werkelijk gelijk had.

Dat ik Stalin niet verdedig of anders zie dan altijd geloof je zeker wel. Maar wat er voor de kunst bereikt kan worden, als het weer ooit werkelijk goed wordt, dat interesseert mij opeens buitengewoon. En daarin is een mogelijkheid tot vrije ontwikkeling van het individu (‘van een elk’ volgens Marx) zooveel belangrijker en reëeler, dan de richtingen van Prolet-kult282, Vapp283 en andere uit-de-grond-stampe-rij van stootbrigadeliteratuur. Om het kort te zeggen: buiten alle revolutie, politiek en klassenvraagstukken om word ik hier geboeid door het recht dat de intelligentie weer schijnt te krijgen boven de imbeciliteit, zelfs de meest overtuigde en georganiseerde.

Maar je hebt gelijk als je zegt dat dit alles gepaard gaat met bedenkelijke anti-revolutionaire tendenzen. Wat mij interesseert is: het voorsmaakje (al is het dan ten onrechte) dat men nu krijgt van de cultuur van een werkelijk vrij proletariaat.

Overigens zal je over dit alles 10 × betere aanteekeningen in Januari-Forum ‘aantreffen’. Misschien treffen wij er zelfs samen?284

Ik stuur je gelijk hiermee De Sm.Mens + een ex. dat ik dubbel had van Dr. Dumay. Dit laatste boek zal je misschien niet interesseeren, zijnde te veel gewone holl. roman; toch is het boeiend en zeer vlot geschreven. Laat zeggen: bijwijze van ontspanningslectuur, en voor den lezer die Ter Braak's essays ook kent.

Het antwoord van Joost Mendes285 is idioot. Zet er gerust alle opmerkingen bij die je wilt.

Bep laat je hartelijk groeten, zeggen dat ze je brief ook met veel

instemming en plezier gelezen heeft en dat je er bepaald een stuk van moet gebruiken voor je Forum-artikel. Juist in deze directe toon zit veel kracht. Ik stuur je den brief dus terug. Misschien kan je ook stukken gebruiken uit je ‘rapport’ over de Jordaan-episode, dat uitstekend was.

Over de fascistische pers kan je ook schrijven, stuur dat stuk maar; dat is allicht weer fl.15. -Maar van opsturen van wat je van Forum krijgt, willen wij hier niets hooren! Overigens: met stukjes voor de N.R.C. verdien je makkelijker, dat is een dubbeltje per regel, dus fl.15. voor 150 regels. Dat betaalt Het Vad. niet.

Ter Braak vond je zeer opgewekt,286 maar verlangt erg naar je artikel.

Tot zoover. Ik ga weer wat werken. Ik ben toch nog niet de oude en vooral de nachten blijven voor ¾ slapeloos. Maar misschien kan mijn constitutie zich wennen aan 5 à 6 uur slaap inplaats van 8.

Hartelijke groeten van ons beiden en hoû je taai.

Je EdP.

Laat jij De Kom die passage over zijn boek zien?287 Ik heb helaas geen ex. meer voor hem, want de heer Q. brengt mij nu ieder ex. in rekening!