Umberto Fracchia †

DE onverwachte dood van Umberto Fracchia heeft ook buiten den kring van zijn vrienden en zijn collega's grooten indruk gemaakt; de wijze waarop hij nog jong en vol plannen voor de toekomst plotseling door een ongelukkig toeval uit het leven is weggerukt, heeft ons dezen dood nog smartelijker doen voelen. - Laat in den nacht nog aan het werk, had hij, daar de verwarming was uitgegaan, een bak met brandende kolen in zijn kamer laten brengen, zooals men in Italië vroeger meer pleegde te doen; zonder aan het gevaar van kolendamp te denken had hij zich kort daarop te slapen gelegd; den volgenden morgen was hij dood.

Zoo is op 41-jarigen leeftijd een schrijver heengegaan, die in het middelpunt stond van het litteraire leven in Italië, en ook in het buitenland bekendheid had verworven door de vertalingen zijner werken. - In Italië ziet men in hem naast den romancier vooral de litteraire journalist, de stichter van de ‘Fiera Letteraria’, de man die dit blad geleid heeft in zijn beste jaren, toen het een factor van beteekenis was in ons litterair leven; zijn verdiensten op dit gebied zijn inderdaad heel groot, hij heeft den moed gehad een onderneming te beginnen waar anderen jaren al over praatten zonder ze aan te durven en hij heeft pal gestaan tegen alle dikwijls onwaardige aanvallen van rechts en links. Een woord van hulde komt hem daarom toe.

In het buitenland echter zal hij hoofdzakelijk als de schrijver van ‘Angela’ betreurd worden, want deze roman, die ook in het Nederlandsch vertaald is, is het beste gebleven wat hij als kunstenaar geschreven heeft. - Er zijn schrijvers, wier beeld pas duidelijk voor ons wordt als wij hun geheele oeuvre kennen of althans een groot gedeelte daarvan, en hoe meer boeken wij van hen lezen des te meer leeren wij hun kennen en waardeeren; anderen integendeel, al hebben zij meerdere boeken geschreven, blijven steeds de schrijver van een bepaald boek waarin zij de volle maat van hun talent hebben geopenbaard, als nooit tevoren en nooit daarna, zoodat men er toe neigt te gelooven dat zij die eene maal zichzelven hebben overtroffen. Dit laatste was ook met Fracchia een beetje het geval.

Zijn geheele oeuvre bestaat uit drie romans en een novellenbundel. Op zichzelf zou dat meer dan voldoende zijn om van hem een schrijver van het eerste plan te maken alle vier boeken op dezelfde hoogte stonden; dat is echter niet het geval; toen ‘Angela’ in 1923 als tweede roman verscheen,

UMBERTO FRACCHIA

was dat een groote verrassing; destijds heb ik hier in D.G.W. de aandacht mogen vestigen op dit boek, dat een der meest belangwekkende romans is, die er in Italië sinds 1900 zijn verschenen. ‘Angela’ is een breed opgezet verhaal, rijk aan menschen en aan gebeurtenissen, waarin het Fracchia is gelukt zonder te veel detailschildering, en zonder indringende psychologische analyse's, een kleine wereld te scheppen die een tréffend beeld weergeeft van het groote leven; alles in dit boek is eenvoudig en pretentieloos, maar het is levend en echt, het is ontroerend in zijn simpelheid, omdat de schrijver het leed en de teleurstellingen zijner hoofdpersonen niet gebruikt als een aanklacht tegen het individu of de maatschappij, maar het leven waaraan leed en teleurstelling onvermijdelijk zijn verbonden met berusting doet aanvaarden, dankbaar wijzend op iedere zonnestraal die de duisternis komt doorbreken. Zoo is ‘Angela’ geworden tot een der meest karakteristieke Italiaansche romans, karakteristiek ook omdat het niet van één provincie was, maar echt Italiaansch, en in zooverre een uitzondering.

Twee jaren later verscheen zijn novellenbundel ‘Piccola Gente di Città’, waarin men dezelfde eigenschappen kon bewonderen die ons ‘Angela’ zoo deden prijzen en de groote verwachtingen die men voor de toekomst van Fracchia koesterde, scheen te rechtvaardigen.

Sindsdien wachtte men met spanning op een nieuwen roman die Fracchia's roem zou bevestigen, en toen het eindelijk ongeveer een jaar geleden verscheen, was ‘La Stella del Nord’ een zoo groote teleurstelling, dat ik mij met vele anderen afvroeg of wij Fracchia destijds niet overschat hadden. - Een vergissing, een inzinking zijn altijd mogelijk, maar hoe Fracchia ooit een zoo onbelangrijke, middelmatige door en door onechte roman heeft kunnen publiceeren blijft een raadsel.

De toekomst had moeten uitwijzen of Fracchia den eereplaats door ‘Angela’ onder de Italiaansche romanciers verworven waardig was; thans is dat niet meer mogelijk, vroeger dan een ieder had kunnen verwachten is aan dit werkzaam leven een einde gekomen; daarom willen wij thans zijn laatste boek vergeten en aan Fracchia blijven denken als aan den schrijver van ‘Angela’, een nobele, eenvoudige geest, die onze letterkunde met een van haar beste romans heeft verrijkt, en dank zij dit boek niet meer vergeten zal worden.

GIACOMINO ANTONINI